संस्कृतम् : भाषा - I
1. छात्र अध्यापक से पढ़ते हैं। इत्यस्य संस्कृतेन अनुवादं कुरुत—
(1) छात्रा: अध्यापकं पठति
(2) छात्रा: अध्यापकेन पठन्ति
(3) छात्रा: अध्यापकात् पठन्ति
(4) छात्रा: अध्यापकस्य पठन्ति
उत्तर— 2
2. 'माता भोजनं पचति" अस्य वाक्यस्य वाच्यपरिवर्तनं कुरुत—
(1) मातया भोजनं पच्यते
(2) मात्रेण भोजनं पच्यते
(3) मातु: भोजनं पच्यते
(4) मात्रा भोजनं पच्यते
उत्तर— 4
3. 'व' कारस्य उच्चारणस्थानं विद्यते?
(1) कण्ठतालु: (2) दन्तोष्ठम्
(3) कण्ठोष्ठम् (4) ओष्ठौ
उत्तर— 2
4. मूर्धास्थानीयः वर्णः वर्तते
(1) ऋवर्ण: (2) पवर्ण:
(3) अवर्ण: (4) स-वर्ण:
उत्तर— 1
5. वाक्यमिदं संशोधयत
'नृपः खलाय शतं दण्डयति'।
(1) नृपः खलात् शतं दण्डयति।
(2) नृपः खलौ शतेन दण्डयति।
(3) नृपः खलं शतं दण्डयति।
(4) नृपेण खलं शतं दण्डयति।
उत्तर— 3
6. संस्कृतभाषाशिक्षणानां विकासः भवति -
(1) कौशलै: (2) नाटकैः
(3) पठनैः (4) दर्शनैः
उत्तर— 1
7. बालकेषु कल्पनाशक्तेः विकासः भवति।
(1) कक्षानायकविधिना (2) कथाकथनविधिना
(3) भाषणविधिना (4) वादविवादविधिना
उत्तर— 2
8. संस्कृतभाषाशिक्षणे अनुवादविधिः कः उच्यते?
(1) सूत्रविधिः (2) व्याकरणविधि:
(3) भण्डारकरविधि: (4) पारायणविधि:
उत्तर— 2
9. कुशाग्र—सामान्य—मंदबुद्धिछात्राणां कृते क: सिद्धांत: समुपयुक्त:?
(1) वैयक्तिभिन्नताया: सिद्धांत:
(2) अनुपातक्रमयोश्च सिद्धांत:
(3) समवाय सिद्धांत:
(4) मौखिक कार्यस्य सिद्धांत:
उत्तर— 1
10. संस्कृतभाषाशिक्षणे प्रथमं मौखिककार्यं तत: लिखितकार्यं च भवेत्।
इत्यत्र संस्कृतभाषाशिक्षणसिद्धांत: क:?
(1) रुचे: सिद्धांत: (2) बहुमुखी सिद्धान्त:
(3) अनुपातस्य क्रमस्य च सिद्धान्तः (4) सक्रियतायाः सिद्धान्तः
उत्तर— 3
11. पूर्वज्ञानात् परं नवीनं ज्ञानं प्रदेयम् इत्यत्र शिक्षणसिद्धान्तस्य किं सूत्रम्?
(1) सूक्ष्मात् स्थूलं प्रति (2) ज्ञातादज्ञातं प्रति
(3) संश्लेषणात् विश्लेषणं प्रति (4) कठिनात् सरलं प्रति
उत्तर— 2
12. "गुरुमुखम्" इति साधनं विद्यते
(1) भाषणकौशलस्य (2) श्रवणकौशलस्य
(3) लेखनकौशलस्य (4) पठनकौशलस्य
उत्तर— 2
13. संस्कृताध्यापनस्य श्रव्यदृश्यसाधनं विद्यते
(1) प्रतिकृति: (2) श्यामपट्टः
(3) दूरदर्शनम् (4) ध्वन्यभिलेख:
उत्तर— 3
14. संस्कृतभाषाशिक्षणसमये नगरस्य भौगोलिकी स्थितिमवगन्तुं कस्य अधिगमसाधनस्य प्रयोगः कर्तुं शक्यते?
(1) मानचित्रस्य (2) रेखाचित्रस्य
(3) पत्रकस्य (4) श्यामपट्टस्य
उत्तर— 1
15. पाठ्यपुस्तकस्य स्थानं शिक्षणे महत्त्वपूर्ण विद्यते -
(1) बालकानां ज्ञानस्य सीमाया: विस्ताराय
(2) व्यावहारिकज्ञानस्य सम्पादनाय
(3) छात्रेषु स्वाध्यायं प्रति रुच्युत्पादनाय
(4) उपर्युक्तानां सर्वेषाम् उद्देश्यानां सम्पादनाय
उत्तर— 4
16. शिक्षणविधीनां समीकरणे शिक्षास्तरस्य उन्नतिकरणे च सहायकं भवति
(1) पाठ्यपुस्तकम् (2) मूल्यांकनम्
(3) गृहकार्यम् (4) अध्यापनम्
उत्तर— 4
17. छात्राणां गृहकार्यस्य मूल्यांकनं भवितुं शक्नोति
(1) बाह्यमूल्यांकन (2) साक्षात्कारेण
(3) आन्तरिकमूल्यांकनेन (4) सम्भाषणेन
उत्तर— 3
18. शलाकापरीक्षा भवति
(1) मौखिकान्तर्गता
(2) लिखितान्तर्गता
(3) उभयान्तर्गता
(4) प्रश्नान्तर्गता
उत्तर— 1
19. छात्राणां दैनिककार्याणां सर्वासां परीक्षाणां च मूल्यांकनं भवेत
(1) आंतरिक मूल्यांकनेन (2) बाह्यमूल्यांकनेन
(3) सततमूल्यांकनेन (4) परीक्षया
उत्तर— 3
20. संस्कृते मौखिकपरीक्षया कस्य कौशलस्य मूल्यांकनं कर्तुं न शक्यते?
(1) श्रवणस्य (2) पठनस्य
(3) भाषणस्य (4) लेखनस्य
उत्तर— 4
अधोलिखितम् अपठितं गद्यांशम् आधारीकृत्य प्रश्ना: (21-25) समाधेया:
अस्माकं तु निश्चितं मतं यत् संस्कृतभाषैव विश्वभाषापदमर्हति।
जगति या अपि संस्कृत-प्राकृत-लेटिन-ग्रीक-इंग्लिशाद्याः भाषा: तत्र देशेषु प्रचलिताः दृश्यन्ते तासु संस्कृतभाषैव सौष्ठवे सारल्ये, माधुर्ये च श्रेष्ठा। कास्यामपि अन्यस्यां भाषायां न तादृक् सर्वाङ्गपूर्ण व्याकरणं यादृक संस्कृतभाषायां, न च तादृशी वैज्ञानिकी लिपिः यादृशी संस्कृतभाषायाम्।
21. 'अस्माकम्' इत्यत्र का विभक्तिः ?
(1) प्रथमा (2) षष्ठी
(3) तृतीया (4) चतुर्थी
उत्तर— 2
22. 'संस्कृतभाषैव' इत्यत्र संधिविच्छेदः करणीयः—
(1) संस्कृतभाषा + ऐव
(2) संस्कृतभाषे + एव
(3) संस्कृतभाषा + एव
(4) संस्कृतभाषा + इव
उत्तर— 3
23. 'संस्कृतभाषायां ये वैज्ञानिकी लिपिः विद्यतेः' अत्र वाक्ये विशेषणपदं लिखत
(1) संस्कृतभाषायाम् (2) विद्यते
(3) लिपि: (4) वैज्ञानिकी
उत्तर— 3
24. व्याकरणम्" इत्यत्र कः प्रत्ययः?
(1) ल्युट् (2) ल्यु
(3) क्त (4) क्तवतु
उत्तर— 1
25. "विश्वभाषा" इत्यत्र समासविग्रहः वर्तते—
(1) विश्व: भाषा
(2) विश्वस्य भाषा
(3) विश्वास: भाषा
(4) विश्वं भाषा
उत्तर— 2
निम्नलिखित श्लोकस् आधारीकृत्य निम्नांकिता प्रश्नाः (26-30) समाधेया:
भवन्ति नम्रास्तरवः फलोद्गमै,
नवाम्बुभिर्दूरविलम्बिनो घनाः
अनुद्धताः सत्पुरुषाः समृद्धिभिः
स्वभाव एवैष परोपकारिणाम्।।
26. "सत्पुरुषाः" इत्यत्र कः समासः?
(1) कर्मधारयः (2) बहुव्रीहिः
(3) द्वंद्व: (4) अव्ययीभावः
उत्तर— 1
27. 'एवैष' इत्यत्र कः सन्धिः ?
(1) गुणसन्धिः (2) वृद्धिसन्धिः
(3) दीर्घसन्धि: (4) अयादिसन्धिः
उत्तर— 2
28. अस्मिन् श्लोके किं छन्दः प्रयुक्तम्
(1) द्रुतविलम्बितम्
(2) उपजाति:
(3) वंशस्थम्
(4) भुजङ्गप्रयातम्
उत्तर— 3
29."भवति नम्नास्तरवः फलोद्गमैः" इत्यत्र विशेष्यपदं किम्?
(1) भवन्ति (2) नम्रा
(3) फलोद्गमैः (4) तरव:
उत्तर— 4
30."अनुद्धताः" इत्यत्र कः प्रत्ययः?
(1) क्तवतु (2) क्त
(3) तव्यत् (4) शतृ
उत्तर— 2